Posted by สิ่งหนึ่งที่เราสงสัยมาโดยตลอดคือ รายการ/ภาพยนตร์ “สารคดี” ต่างๆ นานา ในหน้าฉากที่เป็น “สารคดี” นั้นมี “ความจริง” แค่ไหนกันเชียว? โดยเฉพาะงานจากทีมโปรดัคชั่นที่เป็นมืออาชีพ
เรามีประสบการณ์ทำงานด้านโปรดัคชั่น และเราพบว่ายิ่งทำตัวเป็น “มืออาชีพ” เช่น การติดต่อผู้นำชุมชนอย่างเป็นทางการ การทำหนังสือขออนุญาต การให้เซ็นใบอนุญาติเผยแพร่หน้าตาของผู้ถูกสัมภาษณ์ การตั้งคำถามแบบให้เกียรติด้วยท่าทีเป็นมิตรกับผู้ถูกสัมภาษณ์ ความเป็น “โปรเฟสชั่นแนล” ที่คนทำงานภาคภูมิใจ กลับกลายเป็นทำให้ทุกอย่างจะยิ่งดู “จัดวาง” “จงใจ” สุดท้าย “ความจริง” ซึ่งควรเป็นแก่นแท้ของสารคดียิ่งหายไป
งานนั้นจะกลายเป็น advertorial ที่พูดความจริงแค่ครึ่งเดียว โชว์แต่สิ่งดีๆ เป็นสื่อประชาสัมพันธ์ภาพลักษณ์ขององค์กรหรือบุคคลที่นักทำสารคดีเข้าหา แถมความเป็นสารคดียิ่งทำให้ “ความจริงครึ่งเดียว” ดูน่าเชื่อถือ สร้างความเข้าใจผิดๆ ให้สังคมไปอีก
ไม่ใช่แค่ทัศนคติของผู้กำกับในการนำพาประเด็น การมีกล้องอยู่และผู้ให้สัมภาษณ์รู้ตัวว่าถูกถ่ายตลอดเวลา รวมถึงการตัดต่อเพื่อเลือกสรรซีนต่างๆ ทั้งหมดนี้ มันทำให้ความจริงหล่นหายไประหว่างทางเยอะมาก
มีเคสนึงที่เราชอบมากคือเรื่องของแซม อัลลาไดซ์ อดีตผู้จัดการทีมฟุตบอลทีมชาติอังกฤษ ที่โดนปลดออกจากตำแหน่ง เพราะมีคลิปแฉว่าเขาไปพูดชี้แนะแนวทางการใช้ช่องโหว่ของกฎสมาคมฟุตบอลในการซื้อตัวนักกีฬา แน่นอนว่าที่บิ๊กแซม กล้าพูดเรื่องนั้น เพราะเขาไม่รู้ว่ามีกล้อง และการไม่มีกล้องทำให้เราเห็น “ความจริง” ได้รอบด้าน
ถึงอย่างนั้น การตามไปแอบถ่าย หรือซ่อนกล้องไว้ แล้วนำภาพและเสียงของเจ้าตัวมาเผยแพร่โดยไม่ได้รับอนุญาต มันก็เป็นการละเมิดความเป็นส่วนตัว ไม่เป็นมืออาชีพ และผิดกฎหมาย แต่อย่างน้อยสารคดีที่ทำด้วยวิธีแบบนั้นมันมีโอกาสที่จะได้ “ความจริง” มากกว่า ซึ่งมันเป็นประโยชน์ต่อสังคมยิ่งขึ้นอีกด้วย
นั่นทำให้เราเกิดคำถามในใจตลอดเวลาว่า ถ้าเราจะเป็นคนทำหนัง/รายการ “สารคดี” เราต้องให้น้ำหนักกับอะไรมากกว่าระหว่าง “ความเป็นมืออาชีพ” กับ “ความจริง”?
THANYANAN 